Dat ik je niet eer geschreven heb, beste jongen, komt door [']t wachten op een brief van jou, door druk werk, en door verhuisrommel nu deze week. (Hierboven mijn nieuw adres). Je geval is toch anders dan ik [']t me gedacht had, zie ik nú. Ik had eigenlijk nooit recht begrepen, of je nu al dan niet iets meer voor haar voelde dan gewoon medelijden, een zekere gehechtheid door gewoonte, en dan — je studie van haar particulier wezen. Nu merk ik, dat dit toch niet alleen bij de studie gebleven is, en je als dilettant-psycholoog in [']t vuur willende zien, meteen je vleugels wat verbrand hebt. Een vrouw, die we éenmaal interessant gaan vinden als voorwerp van studie, neemt ons zoo licht heel en al in ons op. Ik begrijp me dus dat je lijdt, dat deze afloop je zeer door [']t hart moet doen. Arme kerel. Ich kenne das, al was [']t dan in heviger graad, anders nóg. En juist de scheiding openbaart onszelf eerst pas de sterkte der wortelgehechtheid. Ik begrijp ook, dat als zij je nog weer zoeken komt, [']t sterk blijven je moeilijk zal vallen. Toch moet je, omdat [']t een nu of nooit voor je geldt; omdat je anders hopeloos teloorgaat, want zij ziende je zwakheid zou je niet meer loslaten en jij, kennend je eigen zwakheid, zoudt niet eens meer beginnen te strijden. Omdat je haar niet trouwen wilt, niet kunt, niet moogt; want zij houdt niet van je met die innige offervaardigheid, die in ons zijn moet om saam te leven; — daarom mag je haar niet meer bezitten, moet haar loslaten, moet sterk zijn. Verdiep je nu ook niet in die romanlectuur als Axel;[1] niet de romantiek kan je genezen, niet de kunst zelfs, alleen het weten, denken, [']t verstand. Ga eens studeeren: political economy; zoek eens te werken, te leven voor anderen; ontruk je aan jezelf, bepeinzingen en ontledingen; schrijf desnoods een hevige brochure tegen Pol[itiek],[2] ontspan je door uitingen, niet door innerlijk leven. En kom maar eens bij mij uitklagen, als [2] je [']t erg hard te verantwoorden hebt; Gust is wat jong misschien, en hard daardoor; dat is heel goed voor je, maar er komen natuurlijk buien van zwakheid en die moet je uitluchten, uithuilen desnoods — dat is niet onmannelijk, ik zelf heb soms uren liggen snikken; ik weet wat smart is en je bent dus zeker van innige sympathie bij mij. En houd je nu maar goed, jongen, en denk dat deze smart wezenlijk een loutering, een vagevuur is om je later den hemel te doen verdienen & waardeeren, zooals ik dien nu ook gevonden heb.

Met mij gaat [']t goed; ik heb veel werkplannen; kreeg deze week 'n stukje [3] in The Pall Mall geplaatst, dat F 22- zal rendeeren, naar ik hoor; ga over Duitsche moderne dramatiek voor de Fortnightly Review schrijven;[4] broei met Grein een heel grootsch (financieel althans) tijschriftplan uit,[5] moet m'n heele Gijsbrecht misschien omwerken; kom medio November naar Brussel; krijg van mijn Lieveling gelukkige brieven, heb met de verhuizing van m'n zwager en zuster een heel ruime werkkamer gekregen, en ben gezond & opgewekt.

"Ontgoocheld" [']t stuk van ons beiën, is door "De Gids" geweigerd.[6] — [']t is niet "behaaglijk" genoeg voor de heeren! — Ik denk er nu over, het voor eigen rekening uit te geven, formaat van "Van Nu & Straks".[7] Wat kost het drukken per vel op zulk papier, 500 ex[emplaren]? — [']t Kan dan ineens gebonden worden met overdrukjes van [']t stukje, dat jullie voor Van Nu & Str[aks] hebt aangenomen.[8] Ricketts & Shannon verzochten nog uitstel voor hun teekening,[9] maar zij geven die stellig.

Schrijf me nu eens heel gauw! —