Annotations

[1] De brief, die niet teruggevonden werd, had waarschijnlijk op het volgende betrekking: in het derde nummer van het Maandblad van het Taalverbond (18 juni 1890) werd meegedeeld dat het gemeentebestuur van Antwerpen het algemeen bestuur van het Taalverbond meldde, dat de stad als antwoord op een verzoekschrift duizend frank ter beschikking stelde voor een driejaarlijkse prijskamp voor toneelletterkunde, indien de gemeenteraden van Gent en Brussel daarvoor eveneens vijfhonderd frank per jaar wilden besteden. Max Rooses was de algemene voorzitter van de toneelafdeling van het Antwerpse Taalverbond. De bovengenoemde brief moest aan Frans van Cuyck overgemaakt worden, opdat hij, als administrateur van het Maandblad van het Taalverbond hem daarin zou opnemen. Zie de documentatie over het Taalverbond in het AMVC Letterenhuis (T 106D).
[2] Frans van Cuyck was ook algemeen secretaris van het Taalverbond.
[3] In het derde nummer van het Maandblad van het Taalverbond (18 juni 1890, p. 34) werd meegedeeld dat dat nummer vergezeld ging van een oproep aan de leden van het Taalverbond, en van de grondslagen van de Maatschappij tot Bevordering der Nederlandsche Letterkunde, die op initiatief van Emmanuel Rosseels in de schoot van het Taalverbond op 10 mei 1890 werd opgericht.
[4] Een eerste aanloop tot dit in werking treden, kan gezien worden in de herhaalde verzoeken die tot de leden van het Taalverbond gericht werden om de lijst van hun uitgegeven werken aan het voorlopig bestuur van de Maatschappij tot Bevordering der Nederlandsche Letterkunde te zenden. Zie het Maandblad van het Taalverbond, nr. 3 (18 juni 1890), p. 34 en nr. 4 (15 juli 1890), p. 41-42. Een "dringende oproep" in dat laatste nummer vermeldde dat de leden van het Taalverbond reeds bij herhaling verzocht waren de lijst van hun werken op te sturen.
[5] Datum of samenstelling van dit voorlopige bestuur werden niet teruggevonden. Zeker was voor 31 mei 1890 een voorlopig bestuur samengesteld, want in het gezamenlijke verslag over de zittingen van het Antwerpse Taalverbond van 11, 17 en 30 mei werden de leden van die vereniging verzocht een lijst van hun werken over te maken aan dat voorlopige bestuur, waarvan Emmanuel de Bom wel degelijk de secretaris was. Zie het Maandblad van het Taalverbond, nr. I/3 (18 juni 1890), p. 34 en nr. I/4 (15 juli 1890), p. 42. Tijdens de jaarlijkse algemende vergadering der stichtende leden van de Maatschappij tot Bevordering der Nederlandsche Letterkunde op 20 juli 1890 werd een definitief bestuur gekozen dat als volgt was samengesteld: Emmanuel Rosseels (voorzitter), Emmanuel de Bom (secretaris), Jozef Blockhuys (penningmeester), en Max Rooses, Pol de Mont, Paul Buschmann, Frans van Cuyck, en Gustaaf E.V.L. van Zuylen (bestuursleden). Zie het Maandblad van het Taalverbond, I/5 (1 september 1890), p. 51.
[6] De tekst van die oproep verscheen in het Maandblad van het Taalverbond, I/5 (1 september 1890), p. 52-53. Hij werd voorafgegaan door de mededeling dat de oproep, die gedateerd was op 20 augustus 1890, met toevoeging van grondslagen en de eerste lijst van boeken door de leden uitgegeven, verzonden werd. Voor een exemplaar van die omzendbrief, die deze oproep samen met de grondslagen van de Maatschappij tot Bevordering der Nederlandsche Letterkunde bevat, zie de documentatie over die Maatschappij in het Letterenhuis (M 1332/D, 37776/15). Voor een volledige lijst met werken van de leden van het Taalverbond van 15 december 1890, zie daar het document met het nummer M 1332/D, 26918. Op de omzendbrief van 20 augustus was het ondertekenend bestuur hetzelfde als dat op die van 20 juli 1890 (zie [5]). Op die van 15 december 1890 waren Paul Fredericq en Isidoor Teirlinck als bestuursleden toegevoegd.
[7] De stichtende leden van de Maatschappij tot Bevordering der Nederlandsche Letterkunde waren: Emmanuel Rosseels, Adolf Hoste, Mevr. R. Cortebeeck, Xavier Havermans, Alfons de Cock, Domien Sleeckx, Jan Adriaensen, Max Rooses, Pol de Mont, Frans van Cuyck, Paul Buschmann, Willem de Bom, Joris de Bom, Gustaaf de Lattin, Felix Withaegens, Jacob Stinissen, Jozef Blockhuys, Antoon Moortgat, Frans van Steenweghen, Julius Vuysteke, Frans Gittens, Hendrik Peeters, Gustaaf van Zuylen, Bernard Bolle, Emiel Seroyen, August Vermeylen en Emmanuel de Bom. Zie het Maandblad van het Taalverbond van 1 september 1890.
[8] Emmanuel de Bom maakt hier een allusie op de verkiezingen voor de samenstelling van de provincieraad op 25 mei 1890. De samenstelling van de provincieraden was van belang voor een eventuele subsidiëring door Gent en Brussel van de driejaarlijkse prijskamp van toneelletterkunde (zie [1]).

Register

Naam - persoon

Adriaensen, Jan (° Brussel, 1847-10-20 - ✝ Schaarbeek, 1931-01-20)

Onderwijsbeambte en schrijver.

Studeerde aan de Rijksnormaalschool in Lier (diploma 1867). Was achtereenvolgens onderwijzer - aan de Gemeenteschool te Leuven (1867) en aan de Rijksmiddelbare School te Antwerpen (1869) -, ambtenaar bij de vertaaldienst van het parlement, en (van 1879 tot 1896) inspecteur lager onderwijs voor het kanton Lier. Hij was in Antwerpen lid van de Nederlandse afdeling van het Verbond van Kunsten en Letteren, vertoefde er in vooruitstrevende liberale kringen, en wordt in 1876 vernoemd als hoofdredacteur van De kleine gazet; hij was mogelijk ook lid van de vrijmetselaarsloge La Persévérance.

Schreef hoofdzakelijk didactisch gericht toneel, ook voor kinderen, maar verwierf vooral bekendheid (onder zijn ps. Jan Jans) met satirische stukjes in dag- en weekbladen. Heeft naast schoolboekjes voor rekenen ook een aantal vulgariserende werken over het leven en de betekenis van schilders als P.P. Rubens, J. Jordaens, A. van Dijck, D. Teniers en A. Wiertz op zijn naam.

Blockhuys, Jozef (° Vorselaar, 1825-05-03 - ✝ Antwerpen, 1907-01-25)

Onderwijzer, journalist, bibliothecaris en schrijver. Werd in de wandeling "vader Blockhuys" genoemd. Genoot zijn opleiding aan de Rijksnormaalschool te Lier. Was eerst hoofdonderwijzer te Schaarbeek, waar hij zich inzette voor de inrichting van het beroepsonderwijs, daarna (1863 - 1865) hoofdredacteur van het pas opgerichte Antwerpse liberale dagblad De Koophandel van Antwerpen en van 1877 af beambte aan de Antwerpse Stadsbibliotheek, waar hij het tot onderbibliothecaris bracht. Stichtte in 1857 met H.Bauduin, J.Dautzenberg, Pr.van Duysse, J.F.J.Heremans, B.Rigaux en J.F.Jacobs het tijdschrift voor onderwijzers De toekomst. Schreef liederen en gedichten met moraliserende inslag, kindertoneel, schoolboeken (o.m. met Karel Weyler) en een bekroond werk over kunstnijverheid. Behoorde tot de pioniers van het Taalverbond, waarvan hij tijdens het eerste bestaansjaar penningmeester was. Was ook een der stichters van de Algemeene Belgische Onderwijzersbond (1857), in het kader waarvan hij zich een vinnig voorvechter toonde van het officieel onderwijs.

Bolle, Bernard (° Den Haag, 1861-05-22 - ✝ Heide-Kalmthout, 1835-12-27)

Schrijver.

Was eerst kabinetwerker. Vestigde zich te Antwerpen waar hij diamantslijper werd en in 1892 het vakblad De diamantnijverheid leidde. Schreef voornamelijk toneelstukken, meestal eenakters, maar ook novellen (o.m. onder het pseudoniem Jan Kelman) en één dichtbundel In 't Schoftuur (1887). Verbleef op het einde van de jaren negentig vijf maanden in Amerika als verslaggever van De nieuwe gazet.

Bom, Emmanuel Karel De (° Antwerpen, 1868-11-09 - ✝ Kalmthout, 1953-04-14)

Bibliothecaris, journalist en schrijver. Medeoprichter van Van Nu en Straks. Gehuwd met Nora Aulit op 24/08/1901 in Antwerpen.

Bom, Georgius Franciscus De (gen. Joris) (° Antwerpen, 1866-06-03 - ✝ Antwerpen, 1926-11-10)

Broer van Emmanuel. Onderwijzer, componist en dirigent.

Gehuwd met Louisa Theresia Joris op 11/08/1892.

Bom, Guilielmus Josephus De (gen. Willem) (° Antwerpen, 1862-01-22 - ✝ Mortsel, 1938-02-22)

Onderwijzer en dichter. Broer van Emmanuel en Joris. Was actief in het Algemeen Nederlands Verbond. Publiceerde voornamelijk vaderlandse gedichten (waarvan er ettelijke werden getoonzet door L. Mortelmans, J. de Bom, J. de Klerk en K. Gras) en natuurlyriek in o.m. Vlaamsch leven, De week, Carolus en Ons woord. Bracht het beste hieruit samen in een dichtbundeltje Doorheen een leven (1932). Gehuwd met Eleonora Gogo.

Cock, (karel) Alfone De (° Herdersem, 1850-01-12 - ✝ Antwerpen, 1921-03-02)

Volkskundige en onderwijzer.

Cuyck, Frans Jan Van (° Antwerpen, 1857-06-04 - ✝ Antwerpen, 1952-10-21)

Leraar en letterkundige.

Fredericq, Paul (° Gent, 1850-08-12 - ✝ Gent, 1920-03-30)

Historicus.

Gittens, Frans (° Antwerpen, 1842-12-17 - ✝ Antwerpen, 1911-06-26)

Toneelschrijver, bibliothecaris en politicus.

Havermans, Xavier (° Geel, 1839-01-01 - ✝ Ukkel, 1898-03-08)

Drukker en uitgever.

Hoste, Adolf (° Gent, 1846-10-01 - ✝ Gent, 1915-06-01)

Boekhandelaar en van 1891 tot 1909, in opvolging van C.Annoot-Braeckman, gerenommeerd drukker-uitgever te Gent. Gaf naast tijdschriften als Kunst en leven, Land en volk, Het Nederlandsch Museum, De toekomst, Volkskunde, het werk uit van o.m. P.Anri, H.Baelden, J.van Beers, A. Bergmann, E.de Bom, C.Buysse, P.Fredericq, Pr.van Duysse, P.de Mont, M.Rooses, H.Swarth, J.Vuylsteke, I.Teirlinck. Gaf in 1882 Rodenbachs Gudrun uit. Was de officiële drukker-uitgever van het Willemsfonds. Lid van het Taalverbond Gent.

Lattin, Gustaaf De (° Antwerpen, 1858-01-01 - ✝ Antwerpen, 1918-01-21)

Schrijver, voornamelijk van vrij realistische toneelstukken, o.a. van het door herhaalde opvoeringen in de Antwerpse Poesje bekend gebleven poppenspel De leeuw van Vlaanderen (1894). Mederedacteur van Het tooneelblad (1896-1907), orgaan van de Zuid-Nederlandsche Toneelbond. Bestuurde met zijn vriend F.van Laer van 1905 tot 1912 de Koninklijke Nederlandsche Schouwburg te Antwerpen, waar hij een drastische repertoirevernieuwing doorvoerde. Was vast correspondent voor Antwerpen van Het algemeen handelsblad van Amsterdam.

Mont, Maria Polydoor Karel De (gen. Pol) (° Wambeek, 1857-04-15 - ✝ Berlijn, 1931-06-29)

Schrijver, kunsthistoricus en journalist.

Moortgat, Antoon (° Antwerpen, 1862-05-10 - ✝ Braunschweig, 1927-03-23)

Leraar, uitgever, schrijver en journalist.

Peeters, Hendrik Barthel (° Antwerpen, 1885-02-26 - ✝ Schaarbeek ?/?/, 1893)

Leraar en schrijver.

Kreeg zijn opleiding aan het Klein Seminarie te Mechelen, samen met o.m. J.van Beers. Sedert 1844 leraar aan het stadscollege Pitzemburg te Mechelen, dat hij in 1849 verliet toen dit in de handen van de geestelijkheid overging. Was daarna werkzaam in het boekbedrijf te Antwerpen, Doornik en Borgerhout. Sedert 1880 beambte bij het Ministerie van Openbare Werken in Brussel. Schreef gedichten, historische en andere drama's, blijspelen en verhalen (o.m. Willem de gek, 1848), waarbij hij herhaaldelijk uiting gaf aan zijn vrijzinnige levensbeschouwing. Was in 1890 lid van de Brusselse groep van het Taalverbond

Rooses, Max (° Antwerpen, 1839-02-10 - ✝ Antwerpen, 1914-07-15)

Kunsthistoricus en criticus.

Vader van Rosa Rooses.

Rosseels, Emmanuel (° Antwerpen, 1818-07-11 - ✝ Antwerpen, 1904-12-02)

Schrijver en effektenmakelaar.

Seroyen, Emiel (° Antwerpen, 1862-09-28 - °)

Tandarts.

Werd in 1890 lid van het Taalverbond; komt echter niet meer voor op de ledenlijsten van latere jaren. Was ook stichtend lid van de Maatschappij tot Bevordering der Nederlandsche Letterkunde (Antwerpen, 1890-1892).

Sleeckx, (jan Lambrecht) Domien (° Antwerpen, 1818-02-02 - ✝ Luik, 1901-10-15)

Onderwijzer, journalist en schrijver.

Steenweghen, Frans Michiel Van (° Antwerpen, 1850-07-03 - ✝ Antwerpen, 1928-02-21)

Beëdigd vertaler Engels en Spaans bij de rechtbank van Antwerpen, leraar Engels aan het Koninklijk Atheneum aldaar en schrijver. Lid van het Taalverbond. Publiceerde o.m. In Spanje. Reisschetsen (1889) en Recuerdos de los Flandros (1891). Stelde ook een handleiding Engels voor gevorderde studenten samen.

Stinissen, Jacob (° Peer, 1847-05-02 - ✝ Borgerhout ?/?/, 1913)

Onderwijzer en schrijver.

Studeerde aan de Rijksnormaalschool te Lier, waar hij leerling was van Domien Sleeckx. Was achtereenvolgens waarnemend onderwijzer, hoofdonderwijzer, directeur en inspecteur lager onderwijs, o.a. te Kortrijk en te Borgerhout. Zijn eerste opstellen verschenen onder het pseudoniem Een Vlaming in De voorbode (Blankenberge); zijn eerste gedichten eveneens in De voorbode en in de Jaarboekjes van het Conscience's Taalgenootschap. Was vanaf 1874 een trouw medewerker aan De Vlaamsche kunstbode en publiceerde ook in Nederlandsche Dicht- en Kunsthalle, Nederlandsch Museum, De eendracht, De toekomst, Jaarboek van het Taalverbond, De zweep en Het Vlaamsche volk. Speelde een voorname rol in het Willemsfonds, waarvan hij in 1877 te Kortrijk een afdeling oprichtte. Schreef gedichten (ook voor kinderen), proza, werken over opvoedkunde. Onder het pseudoniem Pedro Campana verscheen een biografie van de kunstschilder Jan Lodewijk Hendrix.

Teirlinck, Isidoor (° Zegelsem (Oudenaarde), 1851-01-02 - ✝ Brussel, 1934-06-25)

Leraar, volkskundige en schrijver.

Verbist, Barbara-regina (° Leuven, 1853-04-28 - ✝ Brugge, 1903-05-10)

Lerares en letterkundige. Echtgenote van Constant Cortebeeck. In 1892 lid van het Taalverbond Brussel. Lid van De Distel. Was op het einde van haar leven lerares aan de Meisjesnormaalschool te Brugge Meer gegevens werden over haar niet teruggevonden.

Vermeylen, August. (° Brussel, 1872-05-12 - ✝ Ukkel, 1945-01-10)

Hoogleraar, kunsthistoricus en schrijver. Medeoprichter van Van Nu en Straks. Gehuwd met Gabrielle Josephine Pauline Brouhon op 21/09/1897.

Vuylsteke, Julius Peter (° Gent, 1836-11-10 - ✝ Gent, 1903-01-16)

Advocaat en schrijver.

Withaegens, Felix (° Antwerpen, 1863 - ✝ Kalmthout, 1920)

Onderwijzer.

Gaf les in de gemeentelijke jongensschool te Antwerpen (Van Maerlantstraat). Schreef in Nederlandsche Dicht- en Kunsthalle. Meer gegevens over hem werden niet teruggevonden.

Zuylen, Gustaaf Eugeen Victor Lambert Van (° Den Bosch, 1837-08-08 - ✝ Den Haag, 1905-08-20)

Kolonel van het Oostindisch leger.

Was meer dan twintig jaar, soms onder het pseudoniem Eugenio Colonna, medewerker aan verschillende tijdschriften en dagbladen op het gebied van de krijgskunde en de ingenieurswetenschap. Trouw bezoeker Van de Nederlandse Taal- en Letterkundige Congressen. Erelid van de maatschappij tot Bevordering der Bouwkunst te Amsterdam.

Titel - krant/tijdschrift

Maandblad Van Het Taalverbond (° 1890 - ✝ 1895)

Op voorstel van H. Langerock (secretaris van de Brusselse groep) werd het Jaarboek van het Taalverbond vervangen door een maandelijks bulletin, waarin gedetailleerd verslag werd uitgebracht over de vergaderingen die in de diverse groepen werden belegd. De administratie berustte bij Fr. van Cuyck. In tegenstelling tot de Jaarboeken bevatten de Maandbladen geen literair gedeelte meer. In plaats daarvan gaf het Taalverbond jaarlijks minstens één werk van een van zijn leden in eigen beheer uit (b.v. Uit het leven door L. Smits en Volksgeneeskunde in Vlaanderen door A. de Cock).

Naam - instituut/vereniging

Maatschappij Tot Bevordering Der Nederlandsche Letterkunde (° 1890 - °)

Taalverbond, Het (° 1887 - ✝ –, 1900)

Liberale vereniging.

Titel - evenement

Bij KB van 10/07/1858 ingesteld ter bekroning van een nederlandstalig toneelwerk van een Belgisch auteur. De eerste prijs (tijdvak 1856 - 1858) werd toegekend aan H.van Peene. Die voor het twaalfde tijdvak (1889 - 1891) werd in 1892 aan N.de Tière toegekend, door een jury bestaande uit prof.P.Alberdingk-Thijm, E.Hiel, L.Mathot, J.Micheels en Fr.de Potter. Gedurende de eerste tien tijdvakken werden de toneelstukken beoordeeld door een keurraad van leden der Koninklijke Academie van Wetenschappen, Letteren en Schoone Kunsten; vanaf het elfde tijdvak door een jury van de Koninklijke Vlaamsche Academie.