Woensdag
20 Jan[uari] '92
Beste Kerel
Wat heb je je voor me uitgesloofd in je laatsten brief![1]
Ik heb nu nog geen tijd om er uitvoerig op te antwoorden en bepaal me dus tot 'n paar dingen die haast hebben[.]
Je oordeel over m'n verzen[2] komt niet geheel met het mijne overeen. Persoonlijk heb ik [']t meest op met marche funèbre.[3] Ik geloof dat dit 't meest éen is; [']t is aus einem Guss geworden en ik vind er nog het meeste moois in, behalve dan in Aanbidding[4] daar ik vooral mee op heb om wat ik er in heb gelegd. Troost[5] is heel en al kunsteloos neergeschreven, onder den invloed van een brief waarin die woorden "Met zoo'n bedroefd Verlangen" stonden. Onder het schrijven leefde de herinnering van oud-Hollandsche liedjes, die koningskindren,[6] in me op — niet die aan verzen van Vondel & H[élèn]e Swarth, zooals jij meent; de laatste heb ik niet genoeg in me opgenomen dan dat ze invloed op me konden oefenen. Onder die Middelned[er]l[andsche] herinneringen schreef ik: "Ik en mag niet tot u gaan." — "Eilacy zoo ver gij toeft," — "dat uw lippen mij kussen doen". — de dingen die jij er geaffecteerd in vindt. Er is iets primitiefs in het heele gedichtje, artistiek af is het stellig niet.
Aanbidding[7] en Oudejaar[8] mag je hebben voor de Vlaamsche School. Ook Marche funèbre[9] er bij, wat ik wel zou willen geplaatst zien. En nu stuur ik je nog een fragment Stemmen van Liefde,[10] dat je eveneens mag plaatsen wanneer je [']t er goed genoeg voor acht; ik zou het zelfs graag willen omdat zij[11] [']t zoo mooi gevonden heeft, toen ik [']t haar heb voorgelezen. Maar, beste kerel, alleen onder strikt pseudoniem.
[2]
Niemand dan jij mag weten van wie die verzen zijn. [']t Is niet alleen om me zelf onaangename vragen te besparen, vooral voor háar. Want, ik moet [']t je nu toch maar éens zeggen: Zij is getrouwd; ongelukkig getrouwd. Haar man begrijpt niets in haar; terwijl zij zoo mooi artistiek voelt en ook schrijft. Onlangs is te Rotterdam een stuk in 3 bedrijven van haar gespeeld "Droomleven",[12] waarvan ik je m'n uitgeknipt compte-rendu [13] zend, ter lezing en terugzending daarna. Misschien zou zij het willen afstaan voor "De Vlaamsche School"[14] — Doch daarover later. Wat ik je nog zeggen moet is dit: Haar man weet dat wij elkaar liefhebben, in Mei zou het tot een scheiding gekomen zijn, — hij had haar daar recht toe gegeven door zijn gedrag — als zij het niet had gelaten om haar ouden vader, die veel geleden heeft en háár gelukkig gelooft. Zij is een heel nerveus-artistieke, een voorname natuur. Ze heeft zoo veel moois in me gewekt. Zij is voor mij het hoogste leven zelf. Je begrijpt dus wel, dat ik die liefde niet uit me kan roeien. Na er zóo veel om geleden te hebben, na allerlei pogingen van beide zijden zijn we telkens weer tot elkaar gekomen. [']t Is geen leven voor ons beien zonder die liefde. Nu wachten we op de toekomst. Een enkel maal zien we elkaar even en schrijven elkaar ook. Maar daar haar man — en haar zusters — van het bestaan der vroegere (reine!) verhouding weten, zouden die verzen onder mijn naam haar in allerlei moeilijkheden brengen. Kies dus een pseudoniem voor me uit (wat denk je van: Bergh de Leeuw — of Leeuwenberg?) en wil je iets onder m'n naam hebben, om den Vlamingen te toonen dat ik ook nog anders kan dan op ze inhakken, plaats dan onder mijn eigen naam bijgaand Visioen.[15] [']t Is geïnspireerd door de ouverture Fliegende Holländer van Wagner.[16] Intusschen — je moogt [']t ook even goed niet opnemen. Wat ik in de dicht-kunst maken kan is alleen stukwerk; er zit een schets van een artiest in me; geen compleet schilderij, al zeg je ook heel vleiend het tegendeel.
[3]
Nu even over iets anders. Berckenhoff heeft me over je artikel in De Vl[aamsche] School gesproken.[17] Hij vond er heel veel goeds in. Vooruit dus maar!
Er bestaat een Holl[andsche] uitgaaf van Nora[18] en van Folkefjende;[19] ik heb ze allebei gehad, maar weet niet waar ze zijn, natuurlijk uitgeleend. Ze zijn geen van beide erg gelukkig. De Duitsche vertaling van Volksfeind[20] zal ik je zenden. Misschien kan ik de Holl[andsche vertaling] van Spoken[21] in handschrift voor je te leen krijgen.
Dank je zeer voor Koophandel[22] en Volksbelang.[23] Ook voor Ned[er]l[andsch] Museum,[24] dat je terug krijgt, tegelijk met Volksfeind.[25] De schets van Buysse[26] vind ik wel karakteristiek, maar veel heeft ze me niet gedaan.
Ik hoop dat Vermeylen gauw beter zal zijn[27] en jij je taai zal houden. Ik schrijf je saai, ik kan overdag dikwijls m'n gedachten niet bij elkaar houden.
Nu, hartelijk de hand gedrukt
Leo
Visioen
Aan een bruid, met bloemen.
October 1890.
Klanken zweven op! — Een weefselfijn geluid.
Zacht ijlt het door de lucht, die trilt er van;
Ijle flitsen sissen rondom uit,
Goudsprankels in de lucht, die straalt ervan!
Zacht ijlt het door de lucht, die trilt er van;
Ijle flitsen sissen rondom uit,
Goudsprankels in de lucht, die straalt ervan!
t Stijgt als een galm van juublen op, heel hoog!
Eén droeve toon van schreien beeft er door! —
Majestueus opzwellen van violenkoor;
Droomig zoemen cello's! — En in een boog
Eén droeve toon van schreien beeft er door! —
Majestueus opzwellen van violenkoor;
Droomig zoemen cello's! — En in een boog
Van blauwend glansen blinkt een schijnsel uit,
Teer visioen van Hope! Zie, het lacht!
Een lach van stil-gelukkig-zijn, heel zacht! —
Zoo lachen bloemen zachtkens tot een bruid.
Teer visioen van Hope! Zie, het lacht!
Een lach van stil-gelukkig-zijn, heel zacht! —
Zoo lachen bloemen zachtkens tot een bruid.
October 1890.
L. Simons Mz.
Annotations
[1] Niet teruggevonden.
[3] Dit gedicht zal van titel veranderen. Zie brief 74 (noot 3) en brief 75 (noot 2). Het verscheen als 'Rust' in De Vlaamsche School, nr. V (1892), p. 68, onder het pseudoniem Bergh De Leeuw.
[4] Voor de tekst van dit gedicht, zie brief 3, tweede bijlage.
[6] 'Het waren twee koningskinderen...'
[7] Is niet verschenen in De Vlaamsche School.
[8] Verscheen onder pseudoniem Bergh De Leeuw in De Vlaamsche School, nr. V (1892), p. 67. Voor het gebruiken van een pseudoniem, zie verder in deze brief.
[10] Verscheen eveneens onder pseudoniem Bergh De Leeuw in De Vlaamsche School, nr. V (1892), p. 68-69.
[12] Droomleven ging in Rotterdam in première op 4 december 1891 bij Le Gras en Haspels. Zie B. Hunninger, Toneel en werkelijkheid (Rotterdam, W.L. & J. Brusse (1947), p. 65. Zie ook M. Horn, 'Het Tooneel te Rotterdam. Droomleven - Deborah', in: De Portefeuille, XIII, 37 (12 dec. 1891), p. 1082-1083: "Tot mijn leedwezen was het mij nog niet mogelijk eene vertooning van het nieuwe oorspronkelijke stuk "Droomleven", geschreven door dezelfde dame, aan wie wij ook "Voor het diner" hebben te danken, bij te wonen". Er werd slechts een gedeelte van het toneelwerk van Josine Simons-Mees uitgegeven. In J.A. Simons-Mees, Voor het Diner. Voorstukje in één bedrijf, Tooneelbibliotheek, o.l.v. Leo Simons (Amsterdam, Maatschappij voor goede en goedkope lectuur [1910], p. 5, staan in de inleiding volgende opmerkingen: "De eerste opvoering [[van Voor het Diner]] ging door in de Grooten Schouwburg te Rotterdam, die onder het bestuur stond van Le Gras en Haspels, in de winter 1889-90. Het behoort met Droomleven, waarmee het gelijktijdig gespeeld werd, tot de eerste dramatische proeven van de schrijfster. Voor het Diner werd achteraf niet meer gespeeld tot in 1904. Het is nu voor het eerst, in deze reeks verschenen." (Deze informatie is niet volledig juist. Het stuk werd zeker nog opgevoerd in november 1892. Zie de Oprechte Haarlemsche Courant, 280 (28 nov. 1892, p. 2.)
In J.A. Simons-Mees, Twee Levenskringen. Een stuk in drie bedrijven. Winter. Een Schets, in Nederlandsche Bibliotheek o.l.v. Leo Simons en Nico van Suchtelen (Amsterdam, Maatschappij voor goede en goedkoope lectuur, 1927, p. 5), worden in het Voorbericht enkele jeugdwerken vermeld (met jaar en aantal bedrijven) die nooit verschenen: Een Crisis (1889, 4 bedrijven), Droomleven (rond 1890, 3 bedrijven), Opleving (1891, verscheen in 'Woord en Beeld', 1896, 1), Toewijding (1898, verscheen in 'Leven en Werken' januari 1919, 5), Twee Geslachten (1900, verscheen in 'Nederland', 1901, onder pseudoniem Dr S.E.A. Kosters, 3). Zelfs na lang aandringen was Josine Simons-Mees niet bereid om Droomleven te laten uitgeven. Het stuk werd in het Engels vertaald door A. Teixeira de Mattos en opgevoerd in Londen in het Comedy Theatre op 2 juni 1893 door de groep Independent Theatre van J.T. Grein, onder de titel Leida van Josine Holland. Zie N. Schoenderwoerd, J.T.Grein, ambassador of the theatre 1862-1935. A study in Anglo-continental theatrical relations (Assen, Van Gorcum & Comp. N.V. en Dr. H.J. Prakke & H.M.G. Prakke (1963), p. 115) en Zie ook B. Hunningher, Toneel en werkelijkheid, p 67. Over Droomleven, zie ook brief 49 (noot 6).
[13] Leo Simons, 'Vereenigde Rotterdamsche Tooneelisten. "Droomleven", tooneelspel in 3 bedrijven door mevrouw Hanna', in: Oprechte Haarlemsche Courant, 288 (08 dec. 1891), p. 2. Zie ook brief 49 (noot 6).
[14] De tekst van Droomleven verscheen noch geheel, noch gedeeltelijk in De Vlaamsche School. Er werd evenmin een recensie van Simons gepubliceerd. De Vlaamsche School nam slechts tweemaal in zijn 'Kroniek' een bericht op over de opvoering van het stuk, resp. op p. 36 en op p. 53.
[15] Verscheen niet in De Vlaamsche School.
[16] Richard Wagner, Der Fliegende Holländer, in: Gesammelte Schriften und Dichtungen (Leipzig, E.W. Fritzsch, I (1871), p. 321-363.
[17] De Bom, 'XXVe Tentoonstelling Als Ik Kan', in: De Vlaamsche School, nr. V (1892), p. 1-13.
[18] Henrik Ibsen, Nora, vertaald uit het Noordsch door Henrica, voorrede door Dr. S.J. Warren (Amsterdam, A. Rossing, 1887).
[19] Henrik Ibsen, Een vijand des volks, vertaald uit het Noorsch door Ida Donker, ('s-Gravenhage, A. Rossing, 1883). In de handschriften van De Bom werd ook een vertaling teruggevonden van Ibsens En Folkefiende. Die vertaling werd echter nooit uitgegeven. Ze was gedateerd 24 september 91. Dat deze vertaling wel bekend was, blijkt uit een passage in De Zweep van 3 jan. 1892 (p. 3), waarin een zekere Tong er een allusie op maakt.
[20] Henrik Ibsen, Ein Volksfeind (Leipzig, W. Lange [1883]).
[21] Van Gengangere verschijnt pas veel later een Nederlandse vertaling. De eerste vermelding van Spoken in is in het verzamelwerk Dramatische Werken. Vertaald naar de oorspronkelijke Noorsche uitgave door J. Clant van der Mijlt-Piepers (Amsterdam, Meulenhoff en Co, 1906-1908).
[22] Vermoedelijk de aflevering van 16 januari 1892, waarin Emmanuel de Bom onder initialen E.d.B. het verslag schreef: 'Een Zomernachtsdroom. Voordracht van Pol de Mont', p. 2.
[23] Hoogstwaarschijnlijk bedoelt Simons het nummer 3 van de 26ste jaargang van Het Volksbelang, gedateerd 16 januari 1892. Daarin stond een artikel (p. 1-2) 'Leo Simons' Gids-artikel en de Flandre libérale'. Het gaat hoofdzakelijk om een commentaar over de reacties van La Flandre libérale op het artikel van Simons.
[24] Simons bedoelt de tweede aflevering van het tweede semester van de eerste jaargang uit de vierde reeks (1891-92), het nummer van december 1891. Zie verder [26].
[25] Ofwel de uitgave in Ibsens Gesammelte Werke (1881-1888) vertaald door W. Lange, ofwel de vertaling van M.v. Borch, uitgegeven in 1890 in de Nordische Bibliothek, XIV.
[26] Het gaat om: Cyriel Buysse, De Pokken, in: Nederlandsch Museum, 4de r., I, (XVIIste jrg, XXXIVste dl. van de verz.), 2 (december 1891), p. 95-106.
