122 Loampit Vale
Lewisham S.E.
24 Mei?
Bom!
Eenzaamheid. Wat denkt je van 't nut van eenzaamheid. Zou je het wel kennen? Ben je wel eens een paar maanden alleen heel dagen zonder te spreken geweest? Ik ben nu bijna één jaar hier en een langen tijd daarvan alleen.[1] Dat is filosoof worden vóór je tijd. Als ik nu in eens in de Hofstr[aat] kom[2] ben ik den volgenden dag dood af van 't babbelen. Je moet babbelen[,] dan hier dan daar, overal. En 't is er de gewoonte om veel te babbelen. Maar ik word lui[,] ik schrijf weinig. iedereen wacht op een brief en wie weet hoe lang ze nog moeten wachten. Spreken is totaal overbodig. Gisteren ben ik met iemand uit geweest. voor den eersten keer een kruidenier van hiernaast. maar we hebben maar 10 woorden gezegd. hij is ook weggeloopen. met een ander. Deze épicier heeft een lief jong wijfke. Ze was eerst heel lief maar nu is ze kwaad op me[.] Ik geloof dat ze me onbeleefd en pretentieus vindt. Het is alleen maar den laatsten tijd dat ik zoo geworden ben[.] Zij heeft een platonieke vriendschap met een jongmensch die snel velo rijdt, hij traîneert zich iedere avond. Dat is nog al gelukkig voor den husband en de platonieke liefde[.] En de lui beneden vragen altijd. Do you know this en dat is zalm. Heb je dat al gegeten? yes? Hij zal strontbaars gehad hebben en denkt dat het zalm was. De Engelschen zijn niet erg beleefd. Ze zeggen b.v. altijd dat moet daar bij jullie in Holland een arm zootje zijn. Van onze jenever hebben ze een heilige gemaakt. "Genoveva"[.] Het zal je verwonderen als je hier komt hoe onbeleefd ze zijn. kom je in den trein[,] niemand verroert zijn voeten. Ik trap er tegenwoordig ook ferm op. Als iemand zijn nek breekt
[2]
gaan ze op zij om ruimte te maken. Ze zijn dull en vervelend en zelfs laf. Enthousiasme kent hij niet. Het is een vervloekt ras. Leest H[einrich] Heine's impressie van London[3] en ge zult me beklagen. O rage en désespoir[.] Tap je bloed af[,] verzuip je verstand en doe business. Dat is de poësie van 't leven. De catechismus moraal gezond verstand. Ziehier een nieuwe uitvinding. de uitvinding van het gezond verstand. als Generaal Booth[4] er niet was met zijn tamboerijnen en vrouwelijke lieutenants zou het er slecht uit zien. Gij hebt gelijk[,] L'appel des Voix van Mr Sluyts[5] is wonderbaarlijk onverstaanbaar[.] Wat is het onderscheid tusschen ossen en de verzen van Sluyts? Van ossevleesch kun je een middagmaal maken en van Sluyts verzen niets. Daar is meer corps in 't bedrijf van den vader[6] dan in de verzen van den zoon. En die gedichten werden mij aangesmeerd voor kunst. hooge fijne kunst. En zoo heb je ruzie gehad.[7] Ik wou dat ik ook ruzie kon maken. Ik heb gedacht om te verhuizen naar het Centre. maar 't ziet er zoo vreeslijk droog en eenzaam uit dat ik bang ben om daar "suicide" te begaan. Wordt uitgesproken als "zoeïsijt". Op 't oogenblik gaat het zeer slecht met de affaires. Ik heb voor 14 dagen gerateerd om fortuin te maken; en ik kan 't nog niet vergeten. J'ai recu une lettre de mon ancien ami Ekker[8] qui me disait de venir habiter la Haye Hij sprak van oude vrienden die daar zijn[,] van een gezellige societeit van geldverdienen of tenminste broodverdienen[,] trouwen[9] en gelukkig zijn. Ja Ja het trekt mij wel aan. Ik ben hier nog zoo vreemd als den eersten dag. en alle andere landen buiten London schijnen mij paradijs. Is het mogelijk om hier alleen te leven? Ja als je vooruitzichten hebt. maar om een ellendig bestaan te rekken met een grauw verschiet is somber. En toch. Wie weet. Si je réussis! zou ik hier kunnen blijven. Ik bedrieg mijzelf. tracht den tijd te dooden met lezen[,] schrijven. maar 't werk ontbreekt. Ik zou willen zooveel te doen hebben dat ik van 's morgens tot s' avonds volop had. en half dood s'avonds
[3]
op mijn bed viel. maar te kunnen, het te weten, bloed hebben en als een schurftigen hond rond te loopen is vervelend. Het is mij onmogelijk zonder actie, te leven. Alles of niets maar nom de dieu geen tredmolengang. Ik zal het nog wat aanzien. Ik wil niet onbezonnen zijn er is hier veel te winnen en veel te verliezen. Ik heb het laatste hoofdstuk uit van Scènes de la Vie de Bohême.[10] en met die heeren ook andere behoeften gedachten en verlangens. Ik kan altijd hier blijven als ik wil[,] de middelen heb ik wel gevonden, maar ik wil ze niet gebruiken. tenminste niet altijd. Tarraraboomdeay.[10] heerscht nog altijd. Ik heb de Academy royale (de Engelsche salon)[11] nog niet gezien. 't kan mij weinig schelen. 't zijn toch meest marktschilders. Hoofdmannen zijn Leighton.[12] quel horreur!!!
Tadema is lief als altijd[,] zoo is Dicksee J& Millais is verdomd goed maar Solomon en Watts en. maar wat kan 't scheelen dat zij rusten in vrede.[13]
Ik heb met genoegen de Vlaamsche School gelezen.[14] 't is gemeen om Luyten af te breken.[15] Hij wordt in Holland niet begrepen[.] Hij is meer zuidelijk en beter in België op zijn plaats. Ik begrijp goed dat ge ingenomen zijt met Guy de Maupassant. en Loti. Dat zijn personen.
Modisten,[16] decadenten[17] bederven veel. 't zijn schreeuwers die mekaar willen overschreeuwen. en kunst is toch altijd eenvoudig, sober, Ik heb een menigte "Lectures" gekregen van iemand en menig juweeltje daarin gevonden. Droz. Bourget Daudet, Zola, vooral van den eerstgenoemden heb ik iets gelezen dat mij zeer getroffen heeft door de meesterlijke beschrijving. ["]l'Ommelette". getiteld.[18] Het begin vooral is magnifique. de beschrijving van een regen in 't bosch. Eenvoudig gezegd. maar zoo goed dat als met een tooverslag alles voor uw oog verschijnt. Ik houd van zulke "moments" kleine stukjes werkelijkheid. dat is voor mij genoeg[,] ik vraag niet meer. Symbolisten[,] Gothieken[19] trekken mij niet aan. Maar de beschrijving van een boom met zijn schors, bladeren, wortels goed gedaan. savoureer ik met intens pleizier. Bourget verveelt dikwijls[.] hij zegt te veel, wil te slim zijn
[4]
en maakt onmogelijke personaadjen. Ik was iets van Flaubert begonnen maar 't verveelde mij. quelle drôle de manière d'écrire. zoo hard en stootend[,] ik heb het niet uitgelezen. Als Flaubert werkelijk zoo'n baas is, snap ik hem niet. "Un coeur simple"[20] was ik begonnen[.] Hoe vindt gij Flaubert?
Alfred de Musset. Voilà encore un génie. Hoe makkelijk schrijft hij. Het is een pleizier om te lezen. Balzac is zot. Ik lees nog veel liever Henri Greville.[21] dat is de antidote. van Balzac. Ik weet wel dat Balzac knap [is]. maar hij zegt zooveel stommiteiten dat hij iemand kwaad maakt. en Greville doet dat nooit. En nu waarde vriend als ik mij niet vergis dan zult ge ons spoedig verrassen met wat flinke gezonde kunst. Hij schijnt mij uit uw brieven dat er iets op til is. en tevens dat het goede Bom zal zijn, iets nieuw en toch niet buitensporig. frisch en niet decadent. Excuseer mijn brief als hij te somber is[.] Me dunkt hij moet tamelijk vervelend zijn maar enfin je ne suis pas très gai ces jours-ci.
Tout à toi
FrDeutmann
veel dank voor de toezending van de Vl[aamsche] School. de ets was zeer schoon.[22]
Annotations
[3] Zie Heinrich Heine, Reisebilder II. Englische Fragmente (1828); in: Sämmtliche Werke, H6 (Hamburg, Hoffmann und Kampe, 1887), p. 171-234. Het woord vooraf bij de eerste uitgave is op p. 171 gedateerd: Hamburg 15 november 1830.
[4] Generaal William Booth, leider van het leger des heils.
[5] Deutmann bedoelt: Charles Sluyts, L'Appel des voix. Poème (Bruxelles, Paul Lacomblez, 1890). De bundel bevat de gedrukte opdracht 'A Georges Rodenbach'.
[6] Vader Sluyts (Antwerpen 14 jan. 1834) - aldaar (17 jan. 1907)) was slachter-beenhouwer.
[7] Waarschijnlijk thuis. De Bom, die tot dan inwoonde bij zijn vader ging in april 1892 op kamers wonen. Voor de adressen van De Bom, zie brief 96, noot 2bis.
[8] De Nederlander Evert Cornelis Ekker, werktuigkundig ingenieur en kunstschilder, woonde omstreeks 1890-1900 in Den Haag. Als schilder zou hij ook voor die tijd gewerkt hebben in Antwerpen, waar hij studeerde aan de Academie. In 1892 huwde hij in Bergen op Zoom met de schilderes Lucie van Dam van Isselt. Zie Pieter A. Scheen, Lexicon Nederlandse beeldende kunstenaars 1750-1880, dl. 1, p. 308. Evert Ekker was ingeschreven student aan de Academie voor Schone Kunsten in Antwerpen: van 1887 tot 1888 was hij met Deutmann ingeschreven in de cursus Middelbaar onderwijs, tekenen en schilderen naar de natuur. Van 1888 tot 1889 volgde hij de vierde graad in de afdeling beeldhouwkunst. Zie Régistre d'inscriptions, année 1885-1891. Académie royale des Beaux Arts d'Anvers (Archief Academie Antwerpen, M.A. 289.
[10] H. Murger, Scènes de la vie de Bohème (Paris, Calman Lévy, 1884). Nouvelle édition entièrement revue et corrigée. Dit werk, dat over het leven van de Parijse kunstenaars gaat en waarin de auteur eigen ervaringen verwerkt, verscheen voor het eerst in 1851. Scènes de la vie de Bohème oefende een belangrijke invloed uit op Whistler, die sympathiseerde met het Parijse milieu en zichzelf een bohémien voelde. Zie 'Whistler, James Mc Neill', in: The New Encyclopaedia Britannica in 30 Volumes. Macropaedia, Vol. 19, Chicago-London, 1978); 15, p. 815.
[33] "Ta-ra-ra-boom-de-ay" was een parafrase van de parodie op 'Carmen' van Bizet, nl. 'Carmen-up-to-date'. Dit komische spektakel, opgevoerd in het Gaiety-Theatre in Londen door The English burlesque Company, oogstte daar een geweldig succes. In 1892 werden tweemaal gastvoorstellingen gegeven in het Alhambra in Brussel, nl. van 21 tot 29 mei en in de loop van november. Zie L' Art Moderne, XII, 20 (15 mei 1892), p. 159 en 46 (13 nov. 1892), p. 366
[11] The Royal Academy of Arts werd gesticht in Londen in 1768. Sinds 1769 werd in de Royal Academy of Arts in Burlington House in Londen jaarlijks een expositie van schilder- en beeldhouwkunst gehouden.
[12] Sir Fredrick Leighton, schilder en beeldhouwer, die in 1886 'baronnet' werd, was sinds 1878 president van de Royal Academy en oefende er een belangrijke invloed uit.
[13] De schilders Alma Tadema, Frank Diksee, J.E. Millais, Simeon Solomon en G. Fr. Watts waren allen leerlingen van de Royal Academy. Een schilder als Whistler, zeer geapprecieerd door Deutmann en overal erkend (zie brief 80), werd toch nooit gekozen. Zie Masters in Art. Whistler, deel 96, p. 490-491 of 28-29.
[14] Dit is waarschijnlijk de 4de aflevering van De Vlaamsche School (1892), p. 55-72. Aflevering 5 was op 23 mei immers nog niet verschenen.
[16] Waarschijnlijk bedoelde Frans Deutmann 'modernisme', naar het in 1889 door G. Albert-Aurier opgerichte Franse literaire weekblad 'Le Moderniste'. Dit tijdschrift trachtte de schilderkunst en de literatuur te doen samengaan en droeg veel bij tot de introductie van de moderne ideeën bij het grote publiek.
[18] Mogelijk onderdeel van een werk van Gustave Droz. Het werk, een fragment, werd niet teruggevonden.
[19] Naar 'Gothic Novel' of 'Novel of Terror', eind 18de eeuws Engels genre van middeleeuws geïnspireerde, fantastische griezelromans. De 19de eeuwse romantici en symbolisten ondergingen er de invloed van Edgar Allan Poe, Charles Baudelaire, Villiers de l'Isle-Adam, Joris-Karl Huysmans e.a.: 'C'est par Villiers surtout que le symbolisme se rattache au romantisme, dont il découle d'ailleurs directement ainsi que toute littérature digne de ce nom'. Zie R. de Gourmont, Promenades littéraires, dl. 4 (Paris, Mercure de France, 1912), p. 79.
[20] Gustave Flaubert, Trois Comtes, un coeur simple, la légende de Saint-Julien l'hospitalier, Hérodias (Paris, G. Charpentier, 1877, p. 1-88.
[21] Pseudoniem van Alice M.C. Durand-Fleury.
