Zondag 22 Oct[ober] 93
Houwe,
Uw laatste brief eindigde met: "Arme kerel, elke week twee bezoeken!"[1] Op dátzelfde oogenblik ontving ik het bezoek van den verbazend-knap-gedanen Toon fan Velie!![2] Die jongen is toch niet sterk, hij heeft me duchtig verveeld. Er steekt verdomd weinig in, geloof ik, alleen zijn knevels maken hun gewoon effect. Hij zei me dat Diepenbrock, Derkinderen & Veth niet veel sympathie hebben voor "Van Nu & Straks", omdat VandeVelde... dien band van Molkenboer geweigerd heeft,[3] band dien Derkinderen goed vond! Dat schijnt me meer onwaarschijnlijk, ten eerste omdat dat uiterst kleingeestig zou wezen, ten tweede omdat Diepenbrock daarin niks te zien heeft, ten derde omdat die teekening van den zeer obscuren Molkenboer slecht was, en het in ieder geval niet heel delicaat mag geheeten worden, een band voor te stellen om dien van V[an de] Velde te vervangen. Ik geloof integendeel dat die artiesten met ons niet meê willen omdat ze denken dat we als concurrent van den N[ieuwe Gids] willen optreden (invloed, vooral, van het artikel van Kalff).[4] Ik hoor dat ze daar allemaal over die zaken praten in Holland; b.v. Derkinderen & Diepenbrock wisten dat ik in Holland geweest was, wie ik gezien had, enz.
Van de V[elde] heeft nu geschreven aan Veth om hem een teekening te vragen.[5] We gaan zien wat hij antwoordt, & daarna zal ik hem alle zaken uitleggen. Ik zal ook trachten een 20 fr. bijeen te krijgen binnenkort om naar 's Hertogenbosch te gaan & Diepenbrock te spreken. Deze heeft heel veel invloed op Derkinderen.
En die N[ieuwe] Gids is nog niet verschenen![6]
....?....?.....?
Ze zijn bezig met "V[an Nu] & S[traks]" te drukken.[7] Donderdag avond zend ik een nr aan "die van het souper",[8] Vrijdag morgen krijgt Smeding zijn exemplaren & Maandag morgen zal ik al de rest verzenden.
[2]
Gelooft ge dat we Zaterdag kunnen bijeenkomen?[9] Vraag dat eens aan al de vrienden, & zend me antwoord vóór Donderdag morgen.
Zondag hebben we hier het Concert Lamoureux.[10] Dien dag moet ook Mortelmans in Brussel zijn (uitvoering van zijn muziek, plechtige ontvangst in de Distel, enz.)[11]
Buysse heeft geschreven aan V[an de] Velde dat hij aanstaande maand niet zou kunnen komen. Hij vraagt dus een vergadering deze maand.
Schamelhout sprak me over de conference van Franck.[13] Had ik geen gelijk u te schrijven dat die thesis erg naar de Vogüé, Desjardins, Béranger & Rod stonk? Nu hoor ik dat hij inderdaad van heel de kliek gesproken heeft. Wat me Schamelhout vertelde boezemt me niet het minste vertrouwen in: een jongen als Franck voelt niet genoeg om te begrijpen wat het pessimisme van deze eeuw geweest is, & nog is. Het pessimisme, zooals die "normaliens" dat begrijpen, is zeer oppervlakkig. En hún idealisme & optimisme is ook het onze niet.
Dat boekje van Jef Van de Venne is een schandalerij.[14] Le pavé de l'ours. Ge zoudt de verfoeilijke karakteristiek, de eigenaardigheid van elken bourgeois afzonderen, & al die trekken & toetsen bijeenbrengen om het type van den bourgeois te verkrijgen, het symbool van den bourgeois door de tijden heen: ge zoudt tot iets komen als die biographie van Rooses. Wat een lamme ploert!! Het is een schandaal dat een gevaarlijke idioot als Rooses geduld wordt, & zelfs als een autoriteit aanzien. Een idioot & een smeerlap (een lam mensch heeft niet veel te doen om een smeerlap te worden). Ik moet u vooral het stuk over Moyson aanbevelen.[15] —
Ik citeer :
"... verlaten stond hij alleen. Zijne studiën had hij verwaarloosd, het vaderlijk huis had hij verlaten & het overige van zijn kort leven zwierf hij rond, bekommerd om het brood, maar nog immer strijdend voor het ideaal zijner eerste jaren.
Elk leger, elke partij heeft zoo hare "enfants perdus": helden, zoo de slag gewonnen wordt, dwazen, zoo hij wordt verloren; menschen die den weg naar den strijd & niets anders voor zich zien liggen, die niet wachten naar een gunstiger oogenblik, naar een min bedreigd standpunt... Het zijn de outlaws onzer beschaafde wereld...!"
Sakkernonndemillenonndedszû!!! lijk Buysse zegt... Ik wist dat een
[3]
bourgeois soms eens cyniek kon zijn, maar....
Over den Jef zullen we niet spreken. 't Is om hem te kletsen! Zijn ophemeling van de politiek & zijn theorieën over de critiek hebben me doem "gobbelen". Ten andere alle phrasen zijn belachelijk.
Andere guitare: Simons vraagt me naar de proeven van "Opleving".[16] Dat wordt gevaarlijk. We zullen hierover in Brussel spreken. Schrijf hem nog niet.
Nu over een plan van studie gesproken.[17]
Geschiedenis & Wijsbegeerte: heel goed om te beginnen, het is juist wat ge noodig hebt.
Uw verdeeling van de studie der geschiedenis (gesch[iedenis] der feiten — der beschaving — der Kunst) is niet practisch. De feiten, de beschaving & de kunst van een tijdvak moeten samen geleerd worden.
Voor de geschiedenis hoeft ge natuurlijk niet de details[,] vooral de feiten niet[,] te bestudeeren. Er is hier alleen spraak van algemeene geschiedenis. Een werk dat u een goed overzicht van heel de geschiedenis zou geven bestaat er niet.
Voor de oudheid kan u het boekje van Vanderkindere het meest diensten bewijzen.[18] Het is een résumé dat moet aangeleerd, & niet kan gelezen worden. Ge gebruikt het als leidraad. Voor de lezingen: Maspero: Histoire des peuples de l'Orient — Duruy: Histoire grecque — Maréchal: Histoire romaine. Maspero is goed voor de gesch[iedenis] van AEgypte. Duruy is niet uitmuntend, maar er bestaat geen beter bet boek. Ofwel moet ge wat lezen in de groote werken van Curtius, Grote, enz. Vooral Curtius is goed (maar zijn Grieksche Gesch[iedenis] is heel gedetailleerd & heel lang). Als groot werk voor de Romeinen: Duruy, Hist[oire] des Romains.
De literatuur der oudheid hoeft ge niet in de bizonderheden te bestudeeren. Voor de kunst, neem de boekjes van de Collectie Quantin (van 2.75 fr. in de galerie Bortier).[19]
Voor de de middeleeuwsche & moderne geschiedenis (tot de Fr[ansche] Revolutie): Jallifier & Vast: Histoire de l'Europe (ik zal u dat thuis laten zien).
Onder redactie van Lavisse wordt nu een goede gesch[iedenis] der moderne tijden uitgegeven.[20] Elk artikel wordt door een specialist geschreven.
[4]
Dat werk verschijnt in afleveringen van 2 fr., die, geloof ik, tweemaal in de maand verschijnen. Er zijn tot nu twee dikke boekdeelen verschenen. Misschien kunt ge dat in de Bibliotheek doen koopen.
Voor de hedendaagsche geschiedenis, neem het résumé van Vanderkindere (het beste, & eenig goede, op dat gebied).[21]
Voor de literatuur kent ge waarschijnlijk de werken. Hierover meer in Brussel.
Voor de wijsbegeerte moogt ge niet beginnen met een algemeen overzicht. Bestudeer zeer goed, in al de bizonderheden, als voor een exaam, één stelsel, of beter één wijsgeer. Bijv., Plato. Ge bestudeert zijn tijd, & heel zijn wijsbegeerte, zonder u om al de rest te bekreunen. Ik zal u hier uitleggen waarom. De beste werken zijn:
- Alfr[ed] Fouillée: Hist[oire] de la Philosophie, chap[itre] V.
- Zeller: Die Philosophie der Griechen (4e boek)
- A[lfred] Fouillée: La Philosophie de Platon.
Indien Plato u niet aanstaat, neem Kant. Maar dit is een moeilijker studie. Daarna studeert ge in een algemeene gesch[iedenis] der philosophie, als die van Fouillée.
Ik zal u in Brussel meer uitleggingen geven. Ik ga slapen. Beste poot van
G.
Zend me direct den brief die bij u gereed ligt, groot kind!
Gisteren thesis Sarolea,[22] die een beest & een smeerlap is (ja!!). Het was een volkomen nederlaag. Hij is piteus geweest. Heel de zaal heeft hem uitgelachen, & heeft schrikkelijk gefloten wanneer men zijn thesis aangenomen heeft. Daarna groot cabaal, tumult, oorvegen, lappen, enz. Mondelings te vertellen.
Annotations
[1] Brief niet teruggevonden. Zie ook brief 253 (noot 17).
[2] Antoon van Welie.
[3] Theo Molkenboer maakte een omslagontwerp voor Van Nu en Straks, dat echter nooit werd gebruikt. Zie E. Braches, Het boek als Nieuwe Kunst 1892-1903. Een studie in Art Nouveau (Utrecht, Oosthoek, 1973), p. 470. Dat deze afwijzing door Nederland niet in dank werd afgenomen, blijkt tevens uit een brief van André Jolles aan Alphons Diepenbrock: "N[u] en S[traks] heeft de domheid gehad een omslag door Theo Molkenboer geteekend en wat Toon goed vond te weigeren." Zie E. Reeser, Alphons Diepenbrock. Brieven en documenten ('s-Gravenhage, Martinus Nijhoff, deel 1, 1962), p. 466.
[4] Kalf leverde kritiek op Frederik van Eeden in zijn artikel 'Over Johannes Viator' (getekend J.F. Moraaz. Zie brief 69, noot 12 en brief 104, noot 1.
[5] Zie brief 259. De lithografie van Jan Veth verschijnt in Van Nu en Straks, 6-7 [1894] als buitentekstplaat.
[6] Zie ook brief 253, noot 29.
[10] Het concert van Charles Lamoureux vond plaats op zondag 29 oktober 1893 om 13.30 uur in de Muntschouwburg te Brussel. Zie L' Art Moderne, XIII, 44 (29 okt. 1893), p. 350. Een weinig vleiende kritiek op de uitvoering verscheen in L' Art Moderne, XIII, 45 (5 nov. 1893), p. 357.
[11] Op zondag 29 oktober 1893, om 13.30 uur, hield te Brussel in het Paleis der Academiën de Académie royale des sciences, des lettres et des beaux-arts de Belgique (Classe des Beaux-Arts) haar jaarlijkse openbare vergadering. Het programma omvatte drie delen: 1) Voordracht door Ad. Samuel, 'L'Art libre et l'enseignement de la musique'; 2) Proclamatie van de uitslagen van de jaarlijkse prijsvragen van de Klasse en van de grote prijsvragen van de regering voor 1893; 3) Uitvoering van de bekroonde cantate Lady Macbeth (tekst: J.B. de Snerck, laureaat van de cantatenwedstrijd 1893; Nederlandse vertaling: Emanuel Hiel; muziek: Lodewijk Mortelmans).
Aan de uitvoering van de cantate verleenden hun medewerking: Maria Soetens-Flament, Henry Fontaine, de Koor Vereeniging uit Antwerpen en het orkest van de Muntschouwburg. Zie L' Art Moderne, XIII, 44 (29 okt. 1893), p. 350; 'La cantate de M. Mortelmans', in: L' Art Moderne, XIII, 45 (5 nov. 1893), p. 358, en de programmafolder van de Académie Royale in de documenten over Lodewijk Mortelmans in het AMVC (M 8235/D).
Er was geen ontvangst in De Distel. Het verslagboek zegt hierover slechts: "De voorzitter deelt mede eene kaart van de vlaamsche wacht ontvangen te hebben waarbij de medewerking der Distel wordt gevraagd tot het vieren van den heer Mortelmans. Bij gebrek aan de beloofde latere inlichtingen heeft de Distel geen gevolg hieraan kunnen geven." (zie de documenten over De Distel in het AMVC (D 531/D, f°40, 4 nov. 1893).
[14] Jef van de Venne, Max Rooses, in de reeks Mannen van beteekenis in onze dagen, onder redactie van E.D. Pijzel (Haarlem, H.D. Tjeenk Willink, afl. 6 (1893), p. 225-278.
[15] Dit stuk staat in Jef van de Vennes Max Rooses (zie [14]), p. 245-246. Behalve "outlaws", zijn alle onderstrepingen in het citaat van August Vermeylen.
[17] Zie ook brief 232 (noot 3). De Bom schreef in zijn notaboekje "Dec. 1893" (AMVC, B 708/H 108862) de volgende lijst werken die hij moest doornemen. Als slot van de reeks hernam hij enkele auteurs en voegde er het boeknummer van de Stadsbibliotheekaan toe:
- Geschiedenis.
- Oudheid:
- van der Kindere. (studeeren)
- Maspero Histoire des peuples de l'Oriënt (AEgypte).
- Duruy. Hist[oire] grecque
- Maréchal Hist[oire] romaine.
- Curtius (Grieksche Gesch[iedenis])
- Grote
- Duruy Hist[oire] des Romains
- Kunst: Collectie Quantin
- Middeleeuwsche & moderne geschiedenis:
- Jallifier &Vast: Histoire de l'Europe.
- Lavisse Hist[oire] des temps modernes.
- Resumé v[ander] Kindere
- Literatuur:
- ........
- St. Beuve
- Taine — x Brandes —
- Hennequin
- Oudheid:
- Wijsbegeerte.
- 1° Plato
- a) Alfr[ed] Fouillée Hist[oire] de la philosophie ch[apitre] V.
- Zeller Die Philosophie der Griechen, 4e b[oek]
- Fouillée La Philosophie de Platon.
- (of Kant)
- Algemeene gesch[iedenis] Fouillée
- Ch. Bénard. Platon, sa philosophie Alcon, Paris 1892
- Fruin 10 jaren uit den 80j[arigen] oorlog
- Letourneau
- L'évolution juridique
- ------------------ politique
- Proal le Crime & la peine
- Maspero
- K 18562 8°
- K 19188 8°
- K 20225 8°
- Duruy (Hist[oire] grecque) K 18121
- [[id.]] (Hist[oire] des Romains) K 19832
- Grote K 13919 (19 vols) "
[18] L. Vanderkindere, Histoire de l'antiquité; manuell à l'usage de l'enseignement moyen et de l'enseignement normal (Bruxelles, A.N. Lebègue et C°, 1883.
[19] Niet teruggevonden.
[20] Histoire générale du IVe siècle à nos jours. Publié sous la direction de E. Lavisse et A. Rombaut (Paris, A. Colin, 1892-1901, 12 delen in gr. 8°. Er waren inderdaad reeds 2 delen verschenen: I. Les origines (395-1095) (1892, VI + 805 pp.) en II. L'Europe féodale; les Croisades (1095-1270) (1893, 987 pp.)
[21] L. Vanderkindere, Histoire contemporaine; manuel à l'usage de l'enseignement moyen (classe de rhétorique) et de l'enseignement supérieur (Bruxelles, A.N. Lebègue et C°, 1885).
[22] Charles Saroléa, La Liberté et le Déterminisme dans leurs rapports avec la Théorie de l'Evolution. Thèse présentée à l'Université libre de Bruxelles pour l'obtention du Doctorat spécial en philosophie (Bruxelles, Weissenbruch, 1893).
Over dit doctoraat verscheen volgend artikel: [Anoniem], 'Charles Saroléa', in: L' Art Moderne, XIII, 46 (12 nov. 1893), p. 361-363. Het artikel looft wel de stijl van de dissertatie: "Votre phrase est noble et eloquente, ce qui surprendra peut-être ceux qui vous ont vu si troublé et balbutiateur lors de la défense publique de votre thèse." (p. 361), maar ziet er een emanatie in van het "Doctrinarisme" dat onder de ULB-bonzen leefde en terecht door de studenten werd aangevochten: "Déjà, dans votre thèse, vous avez accepté une première fois la mission agressive pour laquelle ces maîtres et ces conseillers sournois rêvent de vous domestiquer. Sans que cela fût dit, cela fût compris par tout le monde. Voyez-y la raison réelle, sérieuse n'en doutez pas, de l'hostilité qui s'est brusquement dégagée comme un fluide inflammable où saute une étincelle. (...) vous vous rendez compte de ce qu'il y a de monstrueux dans cette philosophie à laquelle aboutit votre thèse, et qui est bien celle des implacables milieux doctrinaires, qu'il n'y a et ne doit y avoir de liberté morale que pour les privilégiés, pour cette fausse élite de l'humanité qui n'a jamais été que la clique des oppresseurs et des jouisseurs." (pp.362-263).
