Antw[erpen], 13 Januari 1890.
Weledele Heer,
Veel tegenspoed in familie — moeder doodziek[3] — en overlast met werk, dat ik reeds op me had genomen. Zoo moest ik eerst een stukje afmaken over wijlen Kettmann,[4] en nu moet ik over 't laatste werk schrijven van Mej. H[él]è[ne] Swarth[5] — wat ik haar vóór 2 of 3 maanden reeds beloofde.
Gij zult me dus, hoop ik, verontschuldigen.
Ik blijf, hoogachtend,
Uw d[ienst]w[illige dienaar]
Emm[anuel] K[arel] de Bom
Annotations
[1] Emmanuel de Bom, 'Boekbeoordeling. Klaus Groth in zijn leven en streven als dichter, taalkamper, mensch, met reisverhaal en terugblik op de Dietsche beweging, door Dr. C.J. Hansen, boekwaarder der stad Antwerpen – Antwerpen, drukkerij L. dela Montagne, 1889', in: De Vlaamsche School, jrg. III (1890), p. 129-130, gedateerd juli 1890.
Het nummer verscheen vrij laat, nl. begin november 1890. In De Koophandel van Antwerpen van 6 november 1890 werd meegedeeld dat De Vlaamsche School net verschenen was, met onder meer een boekbespreking over Klaus Groth van C.J. Hansen.
[2] Het boek verscheen eind 1889. De uitgave ervan bij L. dela Montagne werd op 30 november 1889 in Het volksbelang aangekondigd. Zes fragmenten van Klaus Groth in zijn leven en streven als dichter, taalkamper, mensch, met reisverhaal en terugblik op de Dietsche beweging, door Dr. C.J. Hansen, boekwaarder der stad Antwerpen verschenen in Nederlandsche Dicht- en Kunsthalle, jrg. V (1882-1883) p. 37-58; 82-108; 229-246; 272-298; 424-441; 503-512. Pas in Nederlandsche Dicht- en Kunsthalle, jrg. XII (1889-1890) verschenen de volgende fragmenten, respectievelijk op p. 55-70; 103-120; 188-196; 202-214; 243-251.
In noot 1 bij de eerste aflevering van deze reeks (p. 55) leest men: "Aan deze studie, in onzen vijfden jaargang aangevangen, was de schrijver langen tijd door anderen arbeid verhinderd de laatste hand te leggen. De heer Dr. Hansen heeft ze thans op verzoek volledigd, naar aanleiding van de feestelijke hulde welke den dichter van den Quickborn bij gelegenheid van zijnen 70sten verjaardag (24 april a.s.) door land– en taalgenoten bereid wordt."
Het concept van dit werk vond zijn ontstaan in de jaren zestig toen C.J. Hansen na het verschijnen van zijn Reisbrieven uit Duitschland en Denemark (Gent, I.S. van Dooselaere, 1859) schriftelijk in contact trad met Klaus Groth. Op het Kunstcongres in 1861 te Antwerpen ontmoette hij hem persoonlijk.
Hansen trachtte Klaus Groth, die met zijn Quickborn (1852) de grondlegger werd van de nieuwe Nederduitse literatuur, te winnen voor de Aldietse beweging. Groth stond evenwel sceptisch tegenover de spelling-ideeën van Hansen, maar toch verdedigde hij hem loyaal toen Hansen daarover werd aangevallen. De biografie die Hansen over Klaus Groth in 1889 schreef, was een der belangrijkste documenten voor de kennis van de Aldietse beweging. Zie de artikelen van Leo Simons over de Aldietse beweging, Klaus Groth en C.J. Hansen in de Encyclopedie van de Vlaamse beweging, deel I (Tielt-Utrecht, Lannoo, 1973).
[3] Begin januari 1890 noteerde De Bom: "Mijn tante is dood, moeder zieltogend, broer ziek..." Zie Emmanuel De Bom, Aanteekeningen VI, januari 1890 (bezit AMVC-Letterenhuis), p. 25 (door De Bom aangeduid als blz. 1). De moeder van De Bom, Francisca Dirven, overleed op 18 maart 1891.
[4] Emmanuel de Bom, 'In memoriam Floris Westervoort', in: De Vlaamsche School, III (1890), p. 15-21. Het artikel was gedateerd op januari 1890. In een brief van 24 december 1889 aan Max Rooses kondigde de Bom dit artikel aan (zie AMVC, B708, 30939/94). Floris van Westervoort, pseudoniem van Lambert Kettmann, overleed te Antwerpen in het Stuivenberggasthuis op 11 december 1889 na een val van de trappen van de Nederlandsche Schouwburg van Antwerpen.
[5] Bedoeld is: Hélène Swarth, Rouwviolen (Amsterdam, P.N. van Kampen en zoon, 1889). De bespreking waarop De Bom zinspeelt, werd niet teruggevonden. In De Koophandel van Antwerpen (8 november 1889, p. 2) verscheen wel een kleine bespreking van De Bom, getiteld 'Hélène Swarth. Rouwviolen'. Swarth dankte hem daarvoor. Zie haar brief aan Emmanuel de Bom van 21 december 1889 (AMVC, S995, 53287/25).
