Brussel — 11–9–'90.
Beste der besten!
Eindelijk is het gedaan, dat kommerloos rondzwerven "naar heinde en ver", in de open lucht, onder de goede zonne. "Les lauriers sont coupés."[1] Ach! de bergen met hun hobbelige wervels! ach, de fantastische rotsenopeenstapelingen! de zwarte bosschen! de woelige, schuimende rivieren in de verwoeste landschappen, of — als een spiegel gladde breede vijvers, die in 't morgenrood dampen! Al dat is weg, en reeds zeer verre, met het luie sluimeren in het diepe gras; en de gauw begonnen maar gauw vergeten reisidylletjes, en de flirt– en roeipartijen met schoone meiden in witte en rozige klêeren, en de lange avonden doorgebracht in de bruinberookte zaal der afspanningen, waar we tot zeer laat, de hemdsmouwen op tafel, vóor een glasje Kirschwasser, van kunst spraken en droomden! "Mais où sont les neiges d'antan?"[2] Nu zit ik weer in mijn kamerken, vóor het gasthuis.[3] Ik ben wêer in de zee der philistersche platheid gevallen. Ik moet nu door een crisis van verveling, vind alles beestig, lêeg, en wat de meesten liefde noemen nog beestiger en "lediger" dan de rest. Ik voel me langzamerhand nihilist worden. Sint Antonius en z'n varken zijn er wel mêe, indien ik nu de Levenslust moet bezingen!
Van Vrije Kunst zie ik weinig komen. Zullen we weeral eens ons stoute hoop in den zak moeten steken?
Ik heb nog een nieuwe dosis menschenhaat ingeslikt, dezen namiddag, omdat ik zag dat de socialistische beweging op de hoogeschool, — zoo goed begonnen — aan 't kwijnen valt. Ik geloof dat het verval der studiën niets dan "onmachtigen" voortgebracht heeft, met verdroogde armstompen instêe van vleugels. Misschien overigens zal ik ook aan niets komen en "à vau – l'eau"[4] weg varen, en stilletjes voortleven zooals al die burgers die rond mij aanwoekeren; ik vrees, met den loop der jaren, ook een pater familias te worden, met al te gezond verstand, gemeene gedachten, en middelmatige deugden en ondeugden. Die "aurea mediocritas" van zin en hert is voor mij niet. Ik zou dan nog liever een zuiper en een ongebonden doorbrenger willen zijn.
Vergeef mij die droevige uitspattingen en "penoverdaden". Misschien zijt ge voor het oogenblik zeer gelukkig, maar de vrienden zijn toch maar gemaakt om naar elkanders gekerm of gejubel te luisteren. Schrijf mij wat, en tracht wat mijn spleen te laven.
Ik heb niet kunnen werken op reis. Ik span mij aan den "Sint Antonius" binnen twee of drie dagen.
Hoe gaat uw stuk?[5] Ik verwacht dat gewrocht met ongeduld.
Ik heb Dwelshauvers geholpen voor een vertaling van Ibsen's "Rosmersholm" (zal in toekom[end nummer] van "La Société nouvelle" versch[ijnen])[6] Heb–je dàt gelezen? Dat is oneindig!
Zeg eens aan Buschmann mij eene "Excellente Cronike der Tsamenkomste..." te zenden,[7] alsook het portret Van Beers dat verleden jaar in Vl[aamsche School] verscheen.[8] Ik zal hem alles in eens betalen.
Naar 't Ogierfeest kan ik onmogelijk komen.[9] Ik bezit nog 3.45 fr!!! Ik ben bedroefd u mijn vriendenpoot niet eens... "mondelings" te mogen toereiken.
Uw Gust
Ik ontvang daar zooëven uwen "excellenten" brief. Ik laat een traan vallen op 't Ogierfeest: ik watertand, en zal daar niet kunnen zijn! O Noodlot'
Ik heb mij twee of drie kemelbulten gelachen met uw' "Visioenen".[10]
Het idee een farce te maken, samen, om H[a]n[sen] en H[ie]l af te maken, is uitmuntend, en vervult mij met geestdrift.[11] Dàt kon alleen in uw'n genialen schedel ontstaan!
Van Ons Tooneel gesproken. De correspondenties zal ik regelmatig leveren. Zend mij zoo gauw mogelijk een ingangskaart voor de schouwburgen. Studie Ibsen zal binnen eenigen tijd aan de Oosterkim zichtbaar worden.[12] Abonnenten zal ik u aanbrengen, dat's een belofte. Voor de uitventers zal ik mijn best doen. Gerucht zal er gemaakt worden in verschillige bladen.
Van harte
Gust
Annotations
[1] Allusie op: Eduard Dujardin, Les lauriers sont coupés (Parijs, Librairie de la Revue Indépendante, 1888).
[2] Vermeylen citeert de stokregel van het gedicht Ballade des dames du temps jadis van François Villon.
[3] Het Sint–Janshospitaal in de Pachécostraat, waar Prosper van Langendonck in 1920 zou overlijden.
[4] À vau – l'eau: mislukt. Allusie op: J.–K. Huysmans, A vau de l'eau (Brussel, H. Kistenmaeckers, 1882). De hoofdfiguur, J. Folantin, is het prototype van een "raté".
[5] Bedoeld wordt Madame van Reusel. Comedie in vier bedrijven, door Alfried Mendel (= Emmanuel de Bom). Van dat toneelstuk, dat nooit gespeeld of gepubliceerd werd, zijn verschillende versies in het Letterenhuis aanwezig. Een eerste versie is een concept in 23 bladzijden. Op de eerste bladzijde schreef De Bom met betrekking tot de titel, dat die moest gekozen worden onder:
- 1. Een Zelfstrijd.
- 2. Herboren Liefde.
- 3. Een Vrouw.
- 4. Inwendige drama's.
- 5. Elisa.
Uiteindelijk schreef Emmanuel de Bom bovenaan op deze bladzijde 'Madame van Reusel'. Het stuk speelde in 1890 te Antwerpen en te Turnhout.
Op p. 23 gaf De Bom de personages op die in de komedie optraden: "Julius Boden, August van Reuzel, Elisa, Silvester Steenwinkel, Fanny (Rampelberg), Rampelberg, Madame Rampelberg, Cesar, Dictus, Seldenslach, Hosman, Bolland, Annette, Het meisje van de modiste, Karel, uitgenoodigden." Achter deze namen staan telkens de toneelspelers die volgens De Bom in aanmerking kwamen om die personages te spelen.
Ook in zijn Aantekeningen IX van januari 1890 (bezit AMVC) staan (op p. 109) de namen van personages en toneelacteurs, en in hetzelfde notaboekje worden (op p. 93) de werkelijke personen vernoemd die achter de personages schuilgingen. Zo is Antoon Moortgat de Dictus van het stuk, Frans van Steenweghen Seldenslach en Jozef Blockhuys is Hosman. Een aantal van deze personages vindt men terug in brief 71.
Op de kaft van een waarschijnlijk daarop volgende versie luidt de titel van het stuk 'Madame van Reusel'. Pagina 1 geeft evenwel als titel 'Een zelfstrijd'. Ook hier gaat het om een gedeeltelijk concept van de vier bedrijven. Het bevat notities (in inkt en potlood) en dialogen. De naam Julius Boden heeft De Bom vervangen door Julius Verhulst. Op de kaft van de derde versie, die helemaal in dialoogvorm geschreven is en 71 bladzijden beslaat, staat als titel 'Madame van Reusel, Comedie in vier bedrijven' door Alfried Mendel.
'Een zelfstrijd' was geschrapt. Een latere toevoeging luidde: "Eigendom van Emm. de Bom Huis ten Heuvel Calmpthout, die dit handschrift van den schrijver ontving (bij testament); de arme Alfried Mendel is lang overleden..."
Het stuk waarvan het eerste bedrijf op 20 juli 1890 gedateerd is, kreeg als einddatum 29 september 1890. Wat de personages betreft: August van Reuzel werd August van Reusel, Bolland werd Boland en Julius Verhulst (alias Julius Boden) werd Jules Verheul. In dit laatste handschrift steekt een dubbel blad in handschrift van De Bom, waarop hij schreef: "Tweede bewerking. Eene Zieke. Comedie in 3 bedrijven. Madame van Reusel." Dit plan voor een bewerking werd wellicht nooit uitgewerkt. Zie alle documenten hieromtrent in het AMVC Letterenhuis (B708/H, 91602/1; 91602/2; 99619/–; 99620/–).
[6] Henrik Ibsen, Rosmersholm (1886). De vertaling ervan verscheen niet in La Société nouvelle en werd ook nergens anders teruggevonden.
[9] In Antwerpen werd op 14 september 1890 een bronzen borstbeeld van Willem Ogier onthuld. Redevoeringen werden gehouden door Frans Gittens (voorzitter van het "Comiteit"), Jan van Rijswijck (schepen van onderwijs) en Pol de Mont. De redevoering van De Mont werd integraal gepubliceerd in de Koophandel van Antwerpen (16 september 1890, p. 2).
[10] Niet teruggevonden.
[11] Naar alle waarschijnlijkheid gaat het hier over De Twee Doctoren. Academische hanzerij in één schuifken en één prologe, uytghebeldt ende ghespeldt door Dr. van Mane en Dr. Diets. Dat korte toneelstuk, dat eigenlijk meer een soort sketch was, werd door Emmanuel de Bom en August Vermeylen voorgedragen tijdens het banket van het Taalverbond op 31 januari 1891.
Zie het Gedenkboek A. Vermeylen (1932), p. 31, waar De Bom in zijn artikel 'De jonge Vermeylen' in geuren en kleuren uiteenzet hoe dat banket verliep. Het stuk zelf verscheen nooit.
Zie ook Bert Van Raemdonck, 'Met Kwabbes en Droes naar de kabberdoes. Correspondentie omtrent Van Nu en Straks', in: Zuurvrij, nr. 12 (juni 2007), p. 6-13.
[12] Niet gepubliceerd.
