Mane, vriend, ik schrijf u dit op een bank der Universiteit, midden in 't gerucht der pretmakende "burschen", tusschen de les van Vollgrafius[2] — die ons éen uur lang een hekeldicht van Juvenal op de Roomsche hoeren uitgelegd heeft — en de les van den wijsgeer Tiberghien nog genomineerd "le petit Titi"[3] — filosofie, jongen, filosofie!!! (handdruk — zult er komen.....).
Ge kunt niet gelooven, kerel, hoe gelukkig mijn leven geworden is! Niets studeeren dan letterkunde, geschiedenis en... filosofie! In de geschiedenis vooral heb ik gedoken "met geestdrift en wellust". Dàaraan zou 'k me heel begeven, lijf en ziel inbegrepen! Ge kunt niet denken hoe schoon, een tijd open te snijden, te ontleden, zijn ziel te begrijpen, in al de détails te dringen om de poezie der geschiedenis te vatten! Weinig kunstwerken hebben me zoo'nen indruk gemaakt als een geschiedboek waarin ik de laatste jaren van het Byzantijnsche Keizerrijk en den doodstrijd van die driftige "fin de siècle" (!!) gelezen heb.[4]
... Op dit oogenblik komt een oppasser in de zaal. De petdragers maken hem een ovatie, al de voeten daveren op den grond, handgeklap, geroep: "Vive Bazoef! A la tribune!!... Un discours!!!..." Bazoef lacht goedzakkig, maar wordt "desniettegenstaande" twee minuten later aan de deur geworpen.
Tiberghien, de microscopieke Tiberghien, treedt binnen1. Binnen2 éen uur ga ik voort. Da's stijl, hé?
10 u.
Van 9 tot 10 heb ik eens fel gelachen. Tiberghien — een oud, stokoud ventje — bezit een pieperig stemmetje die héel traag de les zingt. Daarbij een' mimiek!! Ik schrijf u hier eenige volzinnen over:
"La Critique de la Raison pure, de Kant (T[iberghien] schudt het hoofd, steekt de tong uit),.. de Kant... de Kant... a un grand défaut, c'est (zeer geheimzinnig:) qu'elle est entièrement défectueuse!"
... "Messieurs, je vous parlerai aujourd'hui de l'Etre (steekt snuif in sijn snuit)... l'Etre! (trekt een oneindigen rooden zakdoek uit)... l'Etre Infini et Absolu... l'Etre qui est Tout... (geheimzinnig, de armen omhoog, de oogen wijd opengetrokken)... l'Etre... l'Essence... Le Principe Pur et Simple... (verrukt: hij schijnt l'Etre in een hoek der zaal te zien)... l'Etre qui est le non–moi (armen uitgestrekt, schudt het hoofd) aussi bien que le Moi (de handen gekruist op de borst, dringt ineen, verdwijnt achter het gestoelte).... l'Etre!!!...
3 u.
Ik had wel willen in 't Taalv[erbond] zijn toen ge uw verslag gelezen hebt![5] We zullen eens een cantaat maken voor dien schoolmeester (hou! hou!), den "ouwen heer Smits", meen ik.[6] Spijtig toch dat ik daar niet was! Ik had dapper gelachen, en dat is nog zoo slecht niet (ik ben weêral eens geen nihilist meer).
A propos van nihilist, weet ge dat ik kennis gemaakt heb met Sofia? Wie zij is? Een Russische studentin die Richepin gelezen heeft, heur haar zeer aardig kamt (in den vorm van een waaier) en voor de socialistische stelsels strijdt. Ze leert grieksch (!) en... filosofie (!!) Zal er komen, en hoopt binnen twee jaren doctores in wijsbegeerte en letteren te zijn.[7]
Heb ik u niet gesproken van Jeanne, de dochter van den kistemaker (brrr!) nevens mij? Eergist[eren] heb ik haar achter de deur gekust!.. gekust, jongen!! Ik heb nog de smaak van haar lippen op de mijne! De papa (Jovial, marchand de cercueils)[8] hoorde men boven zingen en op een doodkist met zijn hamer kloppen! Ik zou die meid (hier word ik wêeral... fin de siècle!) wel eens willen poppen in een doodkist!
Derde minnerij: mej. X.x–x–x (?). Voor eenige avonden, tusschen twee bedrijven van "Le Démon du Jeu" (Parkschouwburg)[9] ging ik voor mijn schoonzusters pralinen ofte suikeramandeltjes koopen bij Senez-Sturbelle (hoek Koningstraat en Treurenberg). Heb daar éen half uur geflirteerd met een fijn dingetje van 25 jaar. Ben in 't midden v[an] den 3e akt teruggekomen naar de Schouwb[urg]... en ga dezen avond nog eens lekkernij eten.
nº 4: een aardig engeltje (een engel met een wipneusje) (Maria bij name). Heb haar vrijdag aangesproken en maandag gekust. Moet haar vandaag zien. Ze gorgelt noten uit in de Muziekschool! Y n'ya qu'ça!!
Voor woensdag ontvangt Krinkels een artikel. Ik weet nog niet waarover, maar het zal toch, in ieder geval, colossaal transcendentaal zijn.[10]
Ik zou wel willen naar Antwerpen komen, maar ik ben plat, aartsplat! (heb moeten een geschenk aan m'n zuster geven — oui, marquise, nous sommes comme ça — en ik bezit nog 0.35 fr.).
Stijns vraagt van u een dienst: hij heeft eenige zijner boeken liggen bij Jan Boucherij. Zijn die verkocht? Gejeim! Stijns heeft reeds twee of driem[aal] geschreven om die boeken terug te krijgen indien ze niet verkocht zijn, wil zelf de kosten van afzending betalen, en... men antwoordt hem niet.
Zoudt gij eens niet kunnen zien bij B[oucherij] of die boeken nog bestaan? Ge zoudt veel genoegen doen aan Stijns, die u op voorhand bedankt.
Hier zet Gust pen en pijp nêer en drukt op zijn Vlaamsch de knokkels van Mane
Gust.
Annotations
[1] Voor de datering, ZIE NOOT 9.
[2] De Nederlandse wetenschapper Johan Christoph Vollgraff was sedert 1883 aan de universiteit van Brussel verbonden. Hij doceerde Latijn en letterkunde.
[3] De filosoof Guillaume Tiberghien komt onder meer voor in de Rimes antimufflistes. Dèche noire van August Vermeylen. Zie het Journal des étudiants de l'Université de Bruxelles, jrg. II, nr. 16 (5 november 1890), ondertekend 'Gust'. Zie ook diens Verzameld Werk, deel I, p. 525–526. Over Guillaume Tiberghien, zie het Journal des étudiants de l'Université de Bruxelles, jrg. I, nr. 3 (5 december 1889).
[4] Waarschijnlijk Jean Lombard, Byzance (Parijs, A. Savine, 1890). Het decadente Byzantium was wel een topos geworden in de literatuur op het einde van de negentiende eeuw. Zie daarover M. Praz, Liebe, Tod und Teufel. Die schwarze Romantik (München, DTV, 1970), p. 347–349 en p. 551. Ook 'fin de siècle' behoorde tot de denksfeer van het einde van de 19de eeuw. Zie E. Koppen, Dekadenter Wagnerismus. Studien zur europäischen Literatur des Fin de siècle (Berlijn – New York, Walter de Gruyter, 1973).
[5] Niet terug te vinden in de verslagen van het Maandblad van het Taalverbond, noch in Paul van Tichelen, Bibliografie van en over Emmanuel de Bom (Antwerpen, De sikkel, 1947).
[6] Vermeylen bedoelt Lodewijk Smits. De omschrijving "den ouwen heer Smits" is een allusie op de Nederlandse prozaschrijver Mark Prager Lindo.
[7] Vermeylen bedoelt Sofia (en dus niet Sonia) Ioteiko (zie ook brief 106), die in België aankwam in september 1889.
Vanaf 13 maart 1891 stond ze als studente te Elsene ingeschreven. Op het Algemeen Rijksarchief is er op naam van Caroline Kurzanska (haar moeder) een dossier over haar. (Zie het Algemeen Rijksarchief, Bestuur van de Openbare Veiligheid, Vreemdelingenpolitie, individuele dossiers, nr. 504.255.) De naam Sofia Ioteiko werd niet teruggevonden op de rol der inschrijvingen aan de toenmalige ULB. Haar naam komt nochtans wel voor in de Résultats des examens. Enseignement supérieur 1891–1895, deel III (deuxième session de 1891). Ze behaalde toen de "grade de candidat en sciences naturelles, préparatoire au doctorat, avec la plus grande distinction". Over Sofia Ioteiko wordt ook nog gesproken in G. Garnir, Souvenirs d'un revuiste (Brussel, Les Presses de l'Expansion belge, s.d.), p. 31, naar aanleiding van het universitaire conflict.
Sofia Ioteiko had een zus, Josefa Ioteiko (geb. 10 februari 1866). Zij werd in 1898 verbonden aan de faculteit psychologie aan de ULB. Over haar verscheen een artikel van S. De Coster in de Biographie nationale, deel XXXV.
[8] Jovial, marchand de cercueils is de naam van een toneelstuk dat gespeeld werd te Brussel door het Théâtre–Libre. Voor een bespreking ervan, zie L'art moderne, jrg. X (5 januari 1890) (p. 4). Het artikel werd niet ondertekend.
[9] Théodore Barrière, Démon du jeu. Comédie en 5 actes. Op zaterdag 18 oktober 1890 vond de première plaats van dit stuk, dat liep tot ongeveer 25 oktober 1890. Op basis van die gegevens kan deze brief gedateerd worden tussen 18 en 25 oktober 1890.
[10] Het eerste artikel dat Vermeylen in Ons Tooneel publiceerde na 18 oktober 1890 was een verslag, getiteld 'Uit Brussel' (9 november 1890). Zijn tweede artikel in dat tijdschrift heet 'Algemeen stemrecht' (16 november 1890). Het artikel dat Vermeylen in deze brief bedoelt, is waarschijnlijk het tweede, omdat het alleszins meer beantwoordt aan de omschrijving "colossaal transcendentaal".
