Antwerpen 21 – 10 – 90.
Beste Vriend de Bom!
Het bedrag van "Ons Tooneel" zal ik u zelve ter hand stellen, wees zoo goed dit niet meer door middel van een brievenbesteller te laten doen. Ik had u reeds lang geschreven, had mijn kind niet een tiental dagen op leven of dood gezweefd, door de [qroep][1] die duivelin voor kinderen, thans is er geen gevaar meer bij, ik heb daarom mij zondag l[aatstleden] dubbel verblijd in de prachtige uitslag die de Antwerpsche liberalen ons zondag aanboden.[2] Ik hoop dat binnen drie jaar onzen wakkere Pol de Mont ook zal zegepralen.[3] Nu over iets anders... Ge herinnert u nog een lezing door mij gehouden in het — taalverbond—. Iets over jonge Tooneelschrijvers.[4] Ik had toen veel bijval,... echter teleurstelling ook — Wat heeft het afgeworpen? Het tooneeljaar is weer begonnen en zal spoedig eindigen met een groot zero voor datgene wat het voor jonge tooneelschrijvers betreft. Het is niet voor mij dat ik spreek. "Op beloften rekenend" heb ik niet te klagen, maar waar blijft het nieuwe ras wat eenmaal voor ons Nederlandsch Tooneel de pen moet hanteeren, in de doos van Pandora, zooals eenmaal hunne werken gingen —
Ik ben van zin, van die lezing een studie te schrijven, is er soms plaats voor in uw Ons Tooneel het is alleen daarin dat zulke zaken besproken moeten worden.[5] Ik had reeds lang op de vergadering van den Tooneelbond,[6] den grooten opmerkzaam gemaakt, echter ik weet niet of dat lichaam dood of levend is. Indien ge wilt zal ik mij met dat kapittel eens eenige weken bezig houden. Op een antwoord hopende en hartelijk groetende.
je vriend
Bernard
Annotations
[1] Het woord is moeilijk leesbaar. Wellicht wordt 'kroep' bedoeld.
[2] Bolle verwijst naar de gemeenteraadsverkiezingen van 19 oktober 1890, waaruit de liberalen te Antwerpen als overwinnaars te voorschijn kwamen.
[3] De liberale Vlaamsgezinden hadden voor deze verkiezingen besloten om Pol de Mont als kandidaat voor de gemeenteraad voor te stellen ter vervanging van de in 1888 overleden Jan van Beers. Dat lokte echter een hevige hetze uit van liberaal franskiljonse zijde (o.a. in La Chronique en L'Opinion), die in Pol de Mont een gevaar zag voor de Waalse kolonie te Antwerpen en hem klerikale sympathieën aanwreef op grond van zijn deelname aan de Edward Coremans–betoging te Antwerpen in februari 1889. De Mont trok zich daardoor terug uit de strijd. Als reden gaf hij op dat hij geen verdeeldheid wilde zaaien in de liberale partij en ook niet de schijn wilde wekken met de hulp van klerikale Vlamingen een eventueel mandaat te hebben verkregen.
Zie o.m. zijn brief aan L'Opinion, plus bijhorend commentaar in de Koophandel van Antwerpen (1 oktober 1890); Het Recht (12 oktober 1890). Zie ook Paul Frederiq, Schets eener geschiedenis der Vlaamsche beweging, deel II (Gent, J. Vuylsteke, 1908), p. 55; G. Meir, Pol de Mont. Een studie over zijn leven en zijn werk (Antwerpen, De Sikkel - Amsterdam, De Spieghel, 1932), p. 154–156; H.J. Elias, Geschiedenis der Vlaamse gedachte 1780–1914, deel IV (Antwerpen, De Nederlandsche Boekhandel, 1965), p. 240.
[4] Tijdens de zitting van de Antwerpse groep van het Taalverbond die oorspronkelijk gepland was op donderdag 20 maart 1890 maar uiteindelijk op 21 maart doorging. Zie de documentatie over het Taalverbond in het Letterenhuis (T 106/D, uitnodigingen).
[5] Niet verschenen. Wel publiceerde De Bom onder het pseudoniem Dr. Kwabbes in Ons Tooneel (jrg. I, nr. 8, 1 november 1890) een 'Jeremiade' [klachten van jonge toneelschrijvers], waarin hij refereerde aan een brief die hij kort tevoren van een vriend had ontvangen en waarvan de problematiek sterk overeenkomt met die die Bernard Bolle hier behandelt.
[6] Waarschijnlijk bedoelt Bolle de Tooneelschrijversbond, een vereniging ter verdediging van de belangen van de toneelauteurs, die op 22 juni 1890 te Gent werd opgericht. 'Grooten' daarin waren Pieter Geiregat en Isidoor Albert. Het Nederlandsch Tooneelverbond, dat in 1869 tijdens het elfde Taal- en Letterkundig Congres te Leuven was opgericht en de bevordering van de Noord–Zuid samenwerking op het gebied van het toneel beoogde, kende in het Zuiden een te kwijnend bestaan, opdat er in 1890 nog van vergaderingen sprake kon zijn.
[7] Bernard Bolle, Ka Ronsel. Tooneelspel in drie bedrijven (Zutphen, Thiemes Boek– en Muziekhandel [1888]).
[8] Bernard Bolle, Muzikant en tooneelschrijver. Blijspel in één bedrijf; uitgave niet teruggevonden. Het stuk wordt vermeld in de lijsten van 'Aanbevolen tooneelstukken' in Het Nederlandsch Tooneel, jrg. I, nrs. 5 en 22 (resp. 16 oktober 1891 en 14 februari 1892).
